ગોરી-ઘોડી-સૈયાં-બૈયાં :-“

નવા ‘ચશ્મે બદદૂર’ના બહાને જૂનાને યાદ કરવામાં આવી રહ્યું છે, એમાં સઈ (સાંઈ નહિ) પરાંજપે જેવા હૃષીકેશ મુખર્જી “ઘરાના”ના દિગ્દર્શિકા આ બહાને યાદ આવ્યા એ સારું થયું. પણ એ ૧૯૮૧ની ફિલ્મને આજે ય તાજી રાખતી એક બાબત એનું સંગીત છે. આવી ગરમીભરી મોસમની શરૂઆતમાં ગમે એટલી વાર સાંભળો તો એ કંટાળો ના આપતું “કહાં સે આયે બદરા” તો કેવું મિસમેચ લાગે 😛

પણ ફિલ્મના યેસુદાસના કંઠે અમર બધા ગીતોમાં અત્યારે સાંભળવામા રજવાડી જલસો પડે એવું ગીત આ “કાલી ઘોડી” (સહગાયિકા : હેમંતી શુક્લા..રાગ દરબારી કાનડા?  નેહલ મહેતાના જણાવ્યા મુજબ શુદ્ધ કાફી ) છે. રગોને રણઝણાવતું આ ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત ભારે બનાવવાને બદલે એમાં પ્રેયસી પાછળ મુગ્ધ પ્રિયતમની બાઈકને કાલી ઘોડીના રૂપકમાં મુકવાનો ડાયરેક્ટરની હાજરીનો અહેસાસ કરાવતો રમુજી “સ્પર્શ” પણ છે.

હિન્દી ફિલ્મોમાં ઘણા સંગીતકારો “અનસંગ હીરોઝ” રહ્યા છે, એમાં આ સંગીતકાર રાજકમલ. ‘લેકિન’ અને ‘માયા મેમસાબ’ જેવી ફિલ્મો ( અને બે વગદાર બહેનો છતાં) છતાં હૃદયનાથ મંગેશકર સાંભળવા ના મળે ખાસ…તો ‘સાંવરિયા’ અને ‘મિર્ચ’ ( તથા લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલ કનેક્શન ) છતાં મોન્ટી શર્મા ક્યાંક ખોવાઈ જાય ! નિખિલ-વિનય ( ચોર ઔર ચાંદ) કે નરેશ શર્મા (મૈના) કે ભાસ્કર ચંદાવરકર (નરગીસ) ક્યાં પછીથી સાંભળવા મળ્યું ? અરે જયદેવ કે ખય્યામને કોણ સાંભળે છે ? ભારતીયતાની લાંબીપહોળીઉંચી વાતો કરનારી આપણી પ્રજાને અસલી ભારતીય ફ્લેવર માટે માન તો ઠીક ભાન પણ કદી હોતું નથી. બેક ટુ રાજકમલ. ગુલશનકુમાર વેવમાં પાછળથી એમને ‘સાઝ’ જેવી ફિલ્મોમાં તક મળી બાકી ૨૦૦૫માં મરહૂમ થયેલા આ સંગીતકારને આવી ઉમદા તર્જ બનાવવા બદલ તો લોકો યાદ રાખે એમ નથી આપણે ત્યાં, પણ બી.આર.ચોપરાની ‘મહાભારત’ના સંગીતકાર તરીકે યાદ કરે એ ય ઘણું છે !

એની વે, આ રચના તો ઠુમરીઓની માફક રોમેન્ટિક શૃંગારથી છલોછલ છે, ઇન્ટરનેટ કે કોઈ પુસ્તકમાં ય આ ગીત આખું સાચું અર્થ સહીત નથી. પણ રીડરબિરાદરના દરબારમાં અહી આ નજરાણું અર્પણ છે. પહેલા શબ્દો વાંચો..પછી એક વાર આંખ મીંચી સોન્ગાસ્વાદ કાનોથી માણો..અને પછી એનો વિનોદ નાગપાલ- દિપ્તી નવલના ભાવપ્રદર્શનથી છલોછલ વિડીયો જુઓ.. 🙂

सा नि रे सा…
सा रे गा मा पा ध नि सा
सा नि धा पा मा गा रे सा
सा नि रे सा..

सा नि रे सा
सा रे गा मा पा धा नि सा
सा नि धा पा मा गा रे सा
सा नि रे सा..

काली घोड़ी द्वार खड़ी…खड़ी रे

मूँग (લાલ પથ્થર જડેલ ઘરેણા) से मोरी माँग भारी
बरजोरी (જોર કરી) सैयाँ ले जावे
तक़ित (આશ્ચર્યચકિત થઇ જોતી રહી) भई सगरी नगरी (આખું શહેર)….ताता धा..

काली घोड़ी द्वार खड़ी…खड़ी रे

भीड़ के बीच अकेले मितवा
जंगल बीच महेक गये फुलवा
कौन ए ठगवा बैयाँ धरी
तक़ित भई सगरी नगरी….ताता धा..

बाबा के द्वारे भेजे हरकारे (ટપાલી)
अम्मा को मीठी बतियां (વાતો) समजारे
चितवन (ચિત્ત) से मोको (મને) हरी (હરણ કર્યું, છીનવી લીધી)
तक़ित भई सगरी नगरी….ताता धा..

सा गा मा धा नि
सा धा नि मा धामा गा सा
सा गा मा धा नि सा
सा निधा मा गा सा
नि सा गा मा धा नि
नि धा मा गा सा नि
सा रे सा गा मा सा
मा धा नि सा गा मा
मा धा नि सा रे सा
मा धा नि सा रे सा

काली घोड़ी पे गोरा सैयाँ चमके
सैयाँ चमके
चमक चमक चमके
काली घोड़ी पे गोरा सैयाँ चमके
कजरारे (કાજળ જેવા કાળા) मेखा में बीजूरी (વીજળી) दमके
सुध बुध बिसर गयी हमरी
बरजोरी सैयाँ ले जावे
तक़ित भई सगरी नगरी….ताता धा…

काली घोड़ी दौड़ पड़ी

लाज (શરમ) चुनरिया उड़ उड़ जावे
अंग अंग की रंग रचाए (અંગે અંગ મળી- એકબીજામાં ગુથાઈને )
उनके कंधे लट बिखरी

काली घोड़ी दौड़ पड़ी

તો પિયુ-પિયાની ખટ્ટીમીઠી નોંકઝોંકમાં વહેવા લાગો મિતવા…